Author: Michèl Plettenburg

Bernd Arkink is medewerker bij Jeroen Groothuis, melkveehouder en eigenaar van Twente-klinker uit Reutum. Jeroen is te druk met de verkoop van klinkers en daarom staat Bernd ons vandaag te woord.

Bernd Arkink uit Deurningen werkt hier sinds februari 2020 op de vrijdag of de zaterdag. Bernd heeft dus al een jaar ervaring met de 2 ventilatoren in deze hoge stal. Er zit een sensor op de ventilator en bij 18 graden beginnen ze te draaien. Des te warmen en benauwder het is, des te harder gaan de ventilatoren draaien. En dat kun je zeker merken! Op de hele warme dagen kun je beter in de stal zijn als buiten. Het dak van de stal is goed geïsoleerd en het waait dan lekker in de stal. De koeien reageren er ook prima op. Ze willen zo dicht mogelijk aan het voerhek staan, onder de ventilatoren. Ze blijven vreten! Zo nemen ze voldoende voer op, ook met zomerse dagen. Het celgetal ligt hier altijd rond de 130. Ook in de zomer. De ventilatoren dragen eraan bij dat de koeien zich goed blijven voelen.

Bij handbediende ventilatoren ben je altijd te laat. Daarom draaien ze hier op sensor, dus ook ‘s nachts.

De ventilatoren draaien continu en kunnen deze grote stal met veel licht en ruimte goed aan. Op momenten dat je het niet verwacht staan de ventilatoren toch aan. Als ik moet inschatten draaien de ventilatoren minimaal 150 dagen per jaar. (Dat hebben we eerder gehoord!)

We melken hier 140 koeien, dat is inclusief droge koeien. Wij melken ca. 125-130 koeien op 3 melkrobots midden in de stal. Rechts in de stal bij de eerste robot stonden altijd de nieuw melkers, maar sinds de brug op het eind van de voergang erin is gekomen hebben we de groepen bij elkaar gedaan. Ook om de nieuwe 3^de robot volop te benutten.

Het tochtigheid-detectie-systeem zit hier in de halsbanden van Lely. Daarmee kunnen we goed volgen of een koe tochtig is en wordt dat op de computer aangegeven. Je kunt ze natuurlijk ook zien springen of zien staan, dan insemineren we ze binnen 12 uur en als ze gaan staan zelfs meestal direct.

Voor strooisel in de boxen gebruiken we een stro-kalk-water mengsel dat intensief met elkaar is vermengd. Dat strooien we altijd op zaterdag in boxen met een strooibakje. Doordat het mengsel vermengd is met water is het wat zwaarder en kunnen we het goed verdelen over de boxen.

Wij melken hier gemiddeld 125 koeien. Er staan aan één zijde van de stal, in het midden, 2 Lely Astronauts melkrobots bij de productieve melkkoeien. De droge koeien staan aan de overzijde van de voergang samen ­met het jongvee. Boven de voergang hangen 2 grote HVLS ventilatoren met een doorsnede van 730 cm.

Onze stal is 75 lang en 25 meter breed met een 25 graden dakhelling. De nok is ca. 10 meter hoog, zonder kap, maar met een goot eronder. Ik doe geen weidegang omdat de huiskavel te klein is, daarom is het extra van belang het stalklimaat optimaal te hebben.

De reden dat ik ventilatoren heb aangeschaft is omdat de zomers warmer worden en er te veel stilstaande lucht in de stal is. Ik heb de ventilatoren zien hangen bij Jeroen Groothuis en dacht: Die moet ik ook in de stal hebben!

MaxXfan heeft een tekening gemaakt en de positionering van de ventilatoren goed voorbereid. De twee ventilatoren hangen goed over de stal verdeeld en hebben voldoende capaciteit om de gehele stal te bereiken.

Aan de koeien merk je dat ze baat hebben bij de ventilatoren. Ze gaan niet meer, zoals voorheen, op een kluitje staan. In de tijd dat we geen ventilatoren hadden zochten de koeien in de ochtend het koelste plekje van de stal op en bleven daar dan staan. Dan wordt het daar ook te warm en nemen ze nauwelijks nog voer op, met alle gevolgen van dien. In een warme periode merk ik nu dat de voeropname hoger is. Het celgetal over het jaar is gelijk.

De deuren van de voergang blijven gedurende de warme periodes gesloten. Alleen tijdens het voeren gaan ze open. De zon staat op de achterkant dus die deur blijft altijd dicht. De ventilatoren zorgen voor voldoende luchtverplaatsing en verkoeling. De ventilatoren worden aangestuurd met de THI-regeling. Een combinatie van vocht en temperatuur in de stal. Dat is ingesteld en de regeling past zich vanzelf aan. Ik heb het idee dat de ventilator op het juiste moment aan gaat en wanneer nodig de luchtsnelheid wordt opgevoerd. De ventilator draait gedurende de helft van het jaar.

Een bijkomend voordeel is dat de kraaien tijdens het draaien wegblijven uit de stal. Alleen de onervaren jonge kraaien worden soms geraakt door de bladen.  Als ze erover vliegen worden ze naar onder getrokken door de aanzuigende werking van de ventilator.

Het strooisel in de boxen is een mengsel van paardenmest en zaagsel. Dat strooien we automatisch. De hoeveelheid zaagsel passen we aan naar gelang de vochtigheid in de paardenmest. In de zomer is de mest mooi droog en komt er minder zaagsel bij. In de winter compenseren we de natte met de hoeveelheid zaagsel.

De installatie van de HVLS ventilatoren is door Grondman Techniek netjes gedaan.  Het is prettig dat altijd dezelfde monteurs de installatie doen, die mannen hebben ervaring hiermee, dat kun je zo zien!

2 jaar geleden hebben wij de ventilator hier in de stal gekregen. Onze stal is 30 bij 25 meter groot en het nieuwe deel van de stal heeft een nokhoogte van 10 meter. In totaal hebben we 195 melkkoeien, waarvan er 170 melk geven. 

De droge koeien staan vlak bij de ventilatoren en hebben samen met het jongvee een weide gang. De hoogproductieve groep blijft in de stal. Wij hebben in verhouding veel koeien voor de oppervlakte van de stal. Maar ze hebben ruimte genoeg, want we hebben ca. 30 boxen over, maar het is in zijn geheel compact. Als we gaan melken met onze 23 stands melkstal dan zetten we de eerste 23 koeien erin en drijven we de overige koeien naar de wacht ruimte, anders past het niet. Mijn zoons Tiede of Douwe gaan mee om de koeien naar de wachtruimte te drijven.

Het leek me een goed plan om in zo’n hoge stal als de onze één grote ventilator te hangen. Deze grote HVLS ventilator is veel rustiger in vergelijking met die kleintjes en met één ventilator kunnen we nu de gehele stal koel houden. De ventilator werkt goed, de koeien zoeken de ventilator op. Bij het voeren staat het onder de ventilator helemaal vol.

Het grote voordeel van deze ventilator is dat je de gehele stal kunt bereiken, kleinere ventilator die in de lengte blazen geven veel minder effect.  De HVLS ventilator heeft ook minder lawaai, het is echt héél rustig in de stal!

De ventilator begint bij 18 graden op minimum ventilatie te draaien. Half maart deed de ventilator het al. Dat gaat volledig automatisch.

Soms kom je de stal binnen en denkt: Verrek de ventilator draait!

Om de roosters te bevochtigen hebben we een druppelsysteem in de stal gemonteerd. Dit om de mestrobot goed te laten functioneren, maar ook om de koeien af te kunnen laten koelen bij extreme hitte. De robot en het druppelsysteem lopen tijdens het voorjaar en zomer 5-6 x per dag een paar minuten. En als het extreem heet is druppelt het systeem de gehele dag.

Een klein nadelig effect van de ventilator is dat de mest op de roosters wat sneller opdroogt. Maar dat hebben wij dus opgelost door de roosters te bevochtigen. Dat heeft bij extreme warmte ook weer een voordeel! Dus, elk nadeel hebt zijn voordeel….

De voeropname bij koeien is minder als het echt heet is. Wij hebben echter ook niet in de hele stal HVLS ventilatoren hangen. Misschien is het nog een idee om de in lage bestaande stal ook te kijken naar een grote ventilator, maar met een kleinere diameter.

Bij temperaturen van 30 graden of hogere hebben we sowieso productieverlies. Het celgetal in de zomer en winter is gelijk. Wij hebben een melkproductie van 9800 liter gemiddeld, het jaar rond. Ook hebben we geen last van uierontstekingen.

Wij gaan door als boer, dus als we gaan uitbreiden komt er zeker een ventilator in de stal. Er zijn in ons gezin meerdere overname kandidaten, zoon Douwe van 17 jaar maar ook onze jongste zoon Jense, je weet maar nooit!

Wij hebben de twee ventilatoren gekregen in juni 2020. De hoofdreden dat we de ventilatoren hebben aangeschaft is het voorkomen van kwijlende koeien in de stal tijdens de steeds warmer wordende zomers. Koeien hebben dan erg veel last van de warmte. In de zomer hebben we de koeien overdag zoveel mogelijk buiten, maar ‘s nacht kan het ook nog erg warm zijn in de stal en dan gaan de koeien heel veel kwijlen. Sinds we de ventilatoren hebben is dat beduidend minder of eigenlijk helemaal niet meer!

Gait van Teus, Gerard Groothuis met zijn zoon en beoogd opvolger Joost, 13 jaar. Zit nu nog op Canisius in Tubbergen en wil straks naar AOC.

De ventilatoren voldoen dan ook volledig aan de verwachting. We hebben de warme periode van juli en augustus vorig jaar volledig meegemaakt. Het was door de ventilatoren toen beduidend frisser in de stal. Er zat trek in de stal, de koeien vraten beter en bleven hierdoor in die periode in goede conditie.

Zoals we hier in Twente zeggen; de koeien waren beter te pas!

Dat de koeien beter bleven vreten in vergelijking met voorgaande jaren kon ik goed merken, maar of dit ook invloed heeft gehad op de melkproductie durf ik niet te zeggen. Ik kon wel merken dat ze het voer beter en sneller opvraten.

Tijdens de warme periodes hebben we de deuren aan de achterkant van de stal dicht. Dit doen we om de dwarsventilatie goed te laten werken. De deuren houden we dicht omdat de wind en de zon meestal op die kant van de stal staat en de warme lucht vanaf het erf dan niet naar binnen trekt. Dus bij warmte: deuren dicht!!

De zijkanten van deze stal zijn 80 cm open en de nok is 40 cm open. De verse lucht komt dus via de zijkanten naar binnen en wordt door de nok afgevoerd. De ventilatoren dragen daar goed aan bij. De stal is 6,5 á 7 meter hoog in de nok, hierdoor passen de ventilatoren precies boven de voergang, ook omdat we een vrij brede stal hebben. Met 2 ventilatoren kunnen we het goed aan. Wij hebben ca. 90 koeien. De droge koeien staan vooraan in de stal en de hoog productie koeien staan bij de ventilatoren.

De regeling van de ventilatoren is bij ons op temperatuur. Deze is in het begin ingesteld. Bij 18 graden begint de ventilator langzaam te draaien. Bij 25 graden draait de ventilator maximaal. Ook in het vroege voorjaar draait de ventilator al op lage toeren en dat kun je dan goed merken in stal. Als ik het moet inschatten dan draaien de ventilatoren minimaal 150 dagen per jaar. Als het 18-19 graden is, dan is het binnen vaak al snel boven de 20 graden. Dan draaien de ventilatoren zeker. Als de koeien dan nog binnen staan en de zon schijnt op het dak, dan draaien de ventilatoren wel meer dan 150 dagen. We hebben op het dak ook zonnepanelen laten leggen, dus als het warm is wekken we ook nog energie op!

Het celgetal is bij ons altijd onder de 100 dus daar hebben we weinig last van zomers.

Wij hebben rubbermatten in de box en daar gebruiken we een beetje strooisel bij. Ook bij het vol draaien van de ventilatoren krijgen we het strooisel goed in de boxen.

Is er nog een nadeel aan de ventilatoren: Ja, vooral de prijs natuurlijk! Het is een grote investering, maar ik denk dat het z’n geld ook wel weer opbrengt. Ik heb ook wel gekeken naar meerdere kleinere ventilatoren, maar dan heb je er al snel 10 tot 15 nodig, deze stal is namelijk 75 meter lang. De HVLS ventilatoren ‘lopen’ heel mooi rustig en ze geven erg weinig lawaai. Als je die kleinere hebt dan heb je de gehele dag dat gesuis aan de kop. Als ik ’s avonds op het terras zit achter het huis, wil ik niet naar de ventilatoren luisteren. En dat gebeurt nu ook niet, je hoort de ventilatoren niet.

Je hebt meer last van disco Bays dan van de ventilatoren? Haha, dat viel afgelopen jaar nog wel mee i.v.m. corona. Dat zal straks gelukkig ook wel weer anders worden!

Het was hier in de stal zo verschrikkelijk warm, dat de koeien net hijgende honden waren. Het kwijl kwam uit de bek en ze stonden volop te hijgen in de boxen. Toen dachten we: Er moet echt iets gebeuren! We hadden al een tuinsproeier geïnstalleerd waar de koeien onder konden gaan staan. Maar dat was lang niet genoeg. Er moest ad hoc iets gebeuren en MaxXfan heeft toen diezelfde week één ventilator geïnstalleerd.

De reden van aanschaf van een ventilator was echt het acute probleem dat we in de zomer van 2019 hadden. We hadden wel vaker gekeken naar mogelijkheden, maar we wisten eigenlijk niet zo goed wat. We hebben ook al eens op de beurs in Hardenberg geïnformeerd en een offerte laten maken.

We hebben gekeken naar rechtopstaande ventilatoren, van die kleinere, maar die maken zo veel lawaai, dat vonden we eigenlijk ook niet wat. We hebben een afweging gemaakt en toen we ook nog hoorden van een boer dat hij de kleinere ventilatoren eruit had gehaald wisten we genoeg. We zijn een keer gaan kijken bij de familie Veelers in Nutter, zij hebben een HVLS ventilator en dat sprak ons ook direct enorm aan. We konden de ventilator goed voelen en bovendien geen lawaai. Zien is voelen en geloven!

Toen de ventilator op het heetste moment van die zomer opgehangen was, zag je direct verbetering bij de koeien. Je krijgt luchtverplaatsing in de stal en dat voelt voor de koeien als verkoeling aan.

De combinatie van de ventilator en een aanpassing in het voer (een toevoeging die zorgt voor een betere vochthuishouding voor de koeien), heeft echt een verbetering gegeven in de voeropname tijdens hitte.

Wat ook opvalt is dat de koeien gelijk bij het voerhek gaan staan in de buurt van de ventilator. Daar gaan ze vreten en is het voer ook als eerste op.

Ik was vooraf wel bang dat het voer sneller zou uitdrogen. Dat valt dus erg mee, omdat het voer onder de ventilator het eerste op is.

Wij voeren 2x per dag en het voer gaat volledig op. Wij melken 100 koeien met twee Lely robots uit 2012, in combinatie met een mestrobot. Boven de twee robots hangen 2 kleine Agrifan ventilatoren met een diameter van 152 cm.

De HVLS ventilator zorgt sowieso dat het wat sneller opdroogt in de stal. Dus ook de roosters en in de boxen. In de uiterste hoeken van de stal verneem je de luchtbeweging wel iets minder. Als we het optimaal willen hebben dan zouden we er een tweede ventilator bij moeten hebben. De bestaande ventilator kan dan 1 of 2 spantvakken opschuiven richting de melkrobots zodat hij daar, waar het koe-verkeer is, zijn werk kan doen. De 2 Agrifans die nu boven de robots hangen kunnen dan komen te vervallen. De tweede HVLS ventilator kan dan meer naar achteren boven de voergang geplaatst worden. Als we nog een keer gaan investeren dan is dat zeker een mooie optie. Het systeem functioneert goed en wij zijn zeer tevreden. Een tweede ventilator staat op ons verlanglijstje.

De besturing en afstelling is van groot belang. Als de ventilator te snel aan gaat bij te lage temperatuur heb je kans op longontsteking.  De kans is dan dat de ventilator in de nacht ook niet uitgaat. We hebben hierdoor een paar koeien met longontsteking gehad, maar door de afstelling aan te passen was het probleem dan ook direct verholpen. Wij controleren ook door de handen nat te maken en bij de boxen te voelen of de verkoeling te snel gaat.

Het instrooien van de boxen doen we tegenwoordig met een strooiselstrooier. Dan gaat de deur op de voergang dicht en de ventilator uit. Doordat we er ook kalk door doen komt het dan ook daadwerkelijk in de boxen terecht.

Wij hebben de ventilator in de zomer van 2019 gekregen, dus dit wordt onze derde zomer dat we met de ventilator draaien.Als wij het moeten inschatten draait de ventilator zeker 150-200 dagen per jaar. Vroeg in het voorjaar of in het najaar draait de ventilator ook, de regeling pakt dit snel op. Dat is maar goed ook, want zelf heb je het niet zo snel warm en dan vergeet je het aan te zetten. En dus ook uit. Want als het afkoelt zorg de regeling ook dat de ventilator weer uitgaat. Dat hebben wij gemerkt! Vanaf 18-20 graden draait de ventilator op de minimale stand. En boven de 20 graden zorgt de regeling dat het toerental van de ventilator wordt opgevoerd.